دسترسی آسان به مواد مخدر و نبود آموزش‌های کافی که به بچه‌ها «نه گفتن» را بیاموزد از جمله مواردی است که گرایش دانش‌آموزان را به استفاده از مواد مخدر افزایش داده است اما موضوع مورد بحث در این زمینه انکار مسئولان آموزش و پرورش در خصوص وجود دانش‌آموز معتاد در مدارس است که بنا بر اظهارات رئیس گارگروه کاهش تقاضا در کمیته مستقل مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام شاید یکی از علل این انکار واهمه آنها از برکناری از پست‌های مدیریتی باشد.
گروه اجتماعی- بر اساس آخرین آمار اعلام شده از سوی ستاد مبارزه با مواد مخدر که مربوط به شیوع‌شناسی سال 1390 است 0.9 دانش‌آموزان ایرانی مبتلا به اعتیاد هستند. مسئولان آموزش و پرورش اما همواه به طرق گوناگون تا به امروز این آمار را نادیده گرفته‌اند و وجود دانش‌آموز معتاد در مدارس را رد می‌کنند. با این وجود دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر اصلی‌ترین رویکرد این ستاد را اجتماعی کردن بحث پیشگیری از استفاده مواد مخدر اعلام کرده و وزارت آموزش و پرورش را یکی از نهاد‌های اصلی اجرای برنامه‌های این رویکرد معرفی کرده است. به همین منظور خبرنگار اجتماعی خبرگزاری آنا به سراغ سعید صفاتیان رئیس کارگروه کاهش تقاضا در کمیته مستقل مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام و کارشناس حوزه اعتیاد رفته است. مشروح گفت‌وگو با او را در پی می‌خوانید:
* با توجه به تحقیقات صورت گرفته، گرایش افراد به مواد مخدر در کشورمان در چه رده‌های سنی قرار گرفته است؟
- بنا بر گزارش‌های اعلام شده در این زمینه اعتیاد در کشور از 14 سالگی شروع می‌شود که این رده سنی متعلق به دانش آموزان دوره دبیرستانی است و با توجه به اینکه چند میلیون دانش آموز دبیرستانی هم اکنون در کشور در حال تحصیل هستند حتما تعدادی معتاد نیز در بین آنها وجود دارد و اینکه عده‌ای این موضوع را نفی می‌کنند قابل قبول نیست چون ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور نیز در این زمینه گزارش‌هایی را ارائه کرده که در حوزه دانش آموزی اعتیاد دیده شده و این یک حقیقت در کشور ما است.
* پس چرا آموزش و پرورش وجود دانش‌آموزان معتاد در مدارس را نفی می‌کند؟
- اینکه آموزش و پرورش این موضوع را نفی می‌کند، بسیار اشتباه است و در واقع اینگونه تلقی می‌شود که مدیران در آموزش و پرورش از ارائه گزارش و نحوه عملکرد خود در این زمینه هراس دارند.
در حوزه مبارزه با اعتیاد، آموزش و پرورش بیشترین بودجه را در حوزه «پیشگیری از اعتیاد» از ستاد مبارزه با مواد مخدر دریافت می‌کند. البته این موضوع جدیدی نیست و از گذشته اینگونه بوده است که آموزش و پرورش این وظیفه را در حوزه ذاتی خود قرار نمی‌دهد.
* آیا در این زمینه بودجه‌ای در اختیار آموزش و پرورش قرار گرفته است؟
- با توجه به سند پیشگیری از اعتیاد مصوب شده بود اگر ستاد مبارزه با مواد مخدر هر میزان بودجه را در اختیار آموزش و پرورش قرار دهد آنها باید در حدود 4 برابر آن بودجه را در این زمینه مصرف کنند یعنی در واقع قرار بر این بود که 20 درصد از بودجه را در این زمینه ستاد بپردازد و 80 درصد بقیه را دستگاه‌های حوزه پیشگیری از جمله آموزش و پرورش پرداخت کنند. اگر ما بخواهیم موضوع اعتیاد را نفی کنیم مردم آن را قبول نمی‌کنند زیرا در واقع اعتیاد واقعیتی قابل مشاهده است. پنهان کردن این معضل بزرگ اجتماعی در داخل آموزش و پرورش ضربه بزرگی را به جوانان می‌زند وقتی که در یک مدرسه معتاد وجود دارد اما مسئولان مدرسه اسم او را اعلام نمی‌کنند و یا برای ترک کردن به او کمکی انجام نمی‌دهند مهم‌ترین اتفاقی که می‌افتد این است که آن شخص دوستان دیگر خود را معتاد می‌کند. باید بگویم یک شخص معتاد در طول زندگی خود می‌تواند تا 20 نفر را به سمت اعتیاد سوق دهد.
* چرا بیشتر دانش‌آموزان در دوره دبیرستان به مصرف مواد مخدر روی می‌آورند؟
- در دوره دبیرستان و با توجه به محدود بودن زمان دانش آموزان بیشترین تاثیر را از گروه همسالان خود دریافت می‌کنند و به همین دلیل است که وجود معتادان در مدارس بیشتر بر روند افزایش اعتیاد تاثیر می‌گذارد. در هیچ جای دنیا مسئولی در سیستم آموزش و پرورشی را پیدا نمی‌کنیم که مدعی باشد در مدارس کشور من معتاد وجود ندارد اما نمی‌دانم چرا در ایران دوستان آموزش و پرورش از بیان واقعیات واهمه دارند؛ شاید ترس از دست دادن میز و مقام یا اینکه در این زمینه کاری انجام نداده‌اند، باعث شده این موضوع را نفی کند. آنها باید بدانند این رفتار ضربه جبران ناپذیری را به بدنه جامعه می‌زند. دستگاه‌های متولی باید این موضوع را بررسی کنند به عنوان مثال ستاد مبارزه با مواد مخدر باید از آموزش و پرورش بخواهد یک تحقیق گسترده طیفی در این زمینه انجام دهد. البته این تحقیق در گذشته هم انجام شده است اما آماری که در استان‌ها و شهرستان‌ها ارائه شده مثل این است که بخواهید تعداد سینماهای آن شهر را نام ببرید. آن چیزی که وجود دارد با آن چیزی که مسئولان مطرح می‌کنند، بسیار متفاوت است. مردم جامعه این حرف‌ها را قبول نمی‌کنند و این در واقع فرار رو به جلو است که مسئولان انجام می‌دهند.
* به نظر شما علت اصلی گرایش نوجوانان و دانش‌آموزان به مواد مخدر چیست؟
- علت اصلی گرایش نوجوانان و دانش آموزان به مواد مخدر در واقع ضعف در ساختار آموزش و پرورش است در حوزه ورود دانش آموزان به مدرسه هیچ برنامه‌ای برای آنها وجود ندارد. آنها 6 الی 7 ساعت از وقت خود را در مدرسه می‌گذرانند بدون اینکه از سوی آموزش و پرورش برنامه مناسبی برای آنها در نظر گرفته شده باشد. همچنین آموزش و پرورش برای اوقات بیکاری دانش آموزان نیز هیچ برنامه‌ای ندارد و شاید تمام موارد یاد شده از علل گرایش دانش آموزان به مواد مخدر باشد اما نبود بودجه کافی برای این موضوع را می‌توان یکی دیگر از علل تمایل دانش‌آموزان به مواد مخدر معرفی کرد. شاید آموزش و پرورش آنقدر که باید بودجه در اختیار ندارد اما باید ببینیم با همین میزان بودجه چه برنامه‌ای در حوزه پیشگیری از اعتیاد انجام داده است. باید دید آیا سمینارها و گردهمایی‌هایی که برگزار می‌کند تاثیر گذار است یا خیر. مسئولان آموزش و پرورش باید موظف شوند یک ارزیابی از عملکرد خود ارائه کنند، اگرچه سهم خانواده‌ها را نباید در این میان از یاد برد. خانواده‌ها باید از آموزش و پرورش بخواهند که در این حوزه ورود پیدا کنند متاسفانه خانواده‌ها این درخواست را از آموزش و پرورش ندارند. آموزش و پرورش باید در این زمینه برای آنها کارگاه‌ها و کلاس‌های آموزشی برگزار کند. وزیر کشور سال گذشته بحث اجتماعی کردن مبارزه با مواد مخدر را مطرح کرد؛ یکی از مبحث‌های مطرح شده در این زمینه ورود دستگاه‌هایی همانند آموزش و پرورش و خانواده‌ها به موضوع مواد مخدر بود اما متاسفانه ما شاهد هستیم که نه خانواده‌ها و نه آموزش و پرورش به هیچ وجه مایل نیستند خود را به این موضوع وارد کنند.
* به نظر شما ورود نیروی انتظامی به منظور جلوگیری از اشاعه مصرف مواد مخدر در بین دانش‌آموزان تاثیر گذار است و یا اصلا ورود ناجا به معقوله اعتیاد دانش‌آموزان مورد تایید است یا خیر؟
- وقتی مسئولان آموزش و پرورش اعلام می‌کنند ما در مدارس معتاد نداریم در واقع به نیروی انتظامی می‌گویند اطراف مدارس ما نیایید زیرا هیچ معتادی وجود ندارد اما اگر مسئولان اعلام کنند در مدارس اعتیاد وجود دارد و دانش آموزان در خطر هستند مسلما نیروی انتظامی همه توان خود را به کار می‌برد تا این موضوع را ریشه کن کند زیرا آنها هم توان و هم تخصص کافی برای این امر را دارند.
آنها حداقل می‌توانند در اطراف مدارس حضور پیدا کنند و کنترل لازم را بر مدرسه‌ها داشته باشند تا از ورود «ساقی‌ها» به اطراف مدارس جلوگیری شود اما وقتی آموزش و پرورش اعلام می‌کند مدارس ما پاک است نیروی انتظامی هم علتی برای حضور در این زمینه نمی‌بیند.
* با توجه به روند شیوع استفاده از مواد مخدر طی سال‌های آتی رده‌های سنی گرایش به مواد مخدر تا چه اندازه کاهش پیدا می‌کند؟
- متاسفانه با روی کار آمدن مواد روان‌گردان سن شروع اعتیاد پایین آمده است و اگر ما به این مبحث ورود پیدا نکنیم و همان طور که برخی از دستگاه‌های دولتی تا به امروز کوتاهی کردند این کوتاهی ادامه پیدا کند وضعیت بدتر می‌شود و رده‌های سنی اعتیاد پایین‌تر می‌رود. به منظور جلوگیری جدی از اشاعه مواد مخدر در بین نوجوانان همه دستگاه‌ها باید برنامه اجتماعی کردن مواد مخدر را در دستور کار و برنامه خود قرار دهند.
منبع: ستاد مبارزه با مواد مخدر