به مناسبت روز جهانی ایدز، پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا با «مجید رضازاده» رییس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد و دبیر کمیته پیشگیری و کنترل ایدز سازمان بهزیستی کشور به گفت و گو پرداخته است. متن گفت و گوی ایرنا را در ادامه می خوانیم:

بیماری ایدز از چه راه هایی منتقل می شود؟

رضازاده: ایدز بیماری نقص ایمنی و یک بیماری عفونی است که علل آن به دلیل برخی از رفتارهای پرخطر اجتماعی بوده است و این رفتارها باعث انتقال ویروس می شوند. ایدز همچون سرماخوردگی نیست که ویروسی باشد و از راه های رایجی که وجود دارد، منتقل شود بلکه عفونی و ناشی از یک ویروس است و راه انتقال آن، از مسیر آب و هوا، غذا و... صورت نمی پذیرد بلکه از رفتارهای پرخطر منتقل می شود. یعنی اگر فرد مبتلا به این بیماری، اعتیاد تزریقی و ارتباط های پرمخاطره جنسی داشته باشد، این رفتارهای پرخطر باعث انتقال این ویروس خواهند شد.

راه های پیشگیری از بیماری ایدز را چه می دانید و چگونه می توان با این بیماری به مبارزه پرداخت؟

رضازاده: راه های پیشگری بیماری ایدز بسیار سخت است که با رفتار انسان ها ارتباط متقابلی دارد. البته این امر شدنی است چون تغییر رفتار امکان پذیر خواهد بود. بنابراین اگر بتوان از رفتارهای پرمخاطره جنسی و از تزریق مشترک که از رایج ترین راه های انتقال ایدز هستند؛ پیشگیری کرد، امکان کنترل این بیماری وجود دارد.

چه نهاد جهانی مسئول پیشگیری و مبارزه با بیماری ایدز در جهان است؟

رضازاده: آژانس ایدز سازمان ملل «UNAIDS» هماهنگ کننده پیشگیری و مبارزه با ایدز در سازمان های بین المللی محسوب می شود که در هر کشوری دارای یک دفتر است و این آژانس با بقیه آژانس های سازمان ملل برای پیشگیری و کنترل ایدز هماهنگی و برنامه ریزی می کند.

این سازمان چه شعاری را برای روز جهانی ایدز در 2016 میلادی برگزید و هدف از انتخاب این شعار چه بود؟

رضازاده: شعار جهانی آژانس ایدز در سال 2016 میلادی «دستت را بالا بگیر برای پیشگیری از ایدز» محسوب می شود. هدف از انتخاب این شعار، بررسی راه های پیشگیری از ایدز و تلاش در جهت درمان این بیماری است. به مناسبت روز جهانی ایدز و انتخاب این شعار، تمامی افراد کلیدی کشورها موارد پیشگیری چون کاهش آسیب اعتیاد، آموزش کودکان، آزمایش ایدز بعد از رفتار پرخطر و ... را بر روی دست هایشان می نویسند و به مردم نشان می دهند.

این سازمان با چه عنوانی در ایران به فعالیت می پردازد و شعار ملی ایران در سال 1395 خورشیدی چیست؟

رضازاده: این سازمان با عنوان «کمیته پیشگیری و کنترل ایدز» زیر مجموعه شورای عالی سلامت و امنیت غذایی در وزارت بهداشت فعالیت می کند و دستگاه ها و سازمان های دولتی و بعضی از موسسه های غیر دولتی فعال در زمینه ایدز عضو آن هستند و در آنجا تصمیم گیری های مهمی درخصوص مبارزه با ایدز و راه های پیشگیری از آن در کشور گرفته می شود. علاوه بر آن سازمان های بین المللی هم نظرهای خود را اعلام می کنند و در این زمینه به کشورمان کمک خواهند کرد و ایران نیز از تصمیم های آنها بهره می برد. شعار ملی که ایران برای روز جهانی ایدز در سال جاری انتخاب کرده است؛ «مهار همه گیری ایدز، با اطلاع رسانی، پیشگیری، تشخیص زودهنگام، درمان و حمایت از مبتلایان» محسوب می شود.

آیا ایران توانسته است در زمینه پیشگیری و کاهش بیماری ایدز اقدام های مثبتی انجام دهد؟

رضازاده: اکنون انتقال ایدز از راه خون آلوده در کشور به صفر رسیده و این امر سال هاست که روی نمی دهد. برای ایدز تنها سازمان بهزیستی اقدام نکرده بلکه کمیته کشوری وجود دارد که تمام نهادهای مسوول را درگیرکنترل بیماری ایدز کرده است و هر دستگاهی با توجه به وظایفی که برایش در نظر گرفته اند، در این زمینه فعالیت می کند و سازمان بهزیستی نیز یکی از اصلی تری دستگاه ها در این زمینه به شمار می رود. کمیته کشوری یک برنامه راهبردی دارد که بهزیستی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت ورزش و جوانان، وزارت آموزش و پرورش، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و دستگاه های مختلفی در آنجا فعالیت دارند و در کنار آن سازمان انتقال خون نیز به دلیل آزمایش های بسیار پیشرفته ای که در طول این سال ها انجام داده و دستگاه های مجهزی که خریده و با رعایت احتیاط های لازم، سال ها انتقال ایدز از طریق خون را به صفر رسانده است.

اینک جامعه با انتقال ایدز از راه رفتارهای پرخطر جنسی رو به رو شده، در حالی که در دهه های گذشته از راه تزریق مشترک این ویروس منتقل می شد اما با برنامه های خوبی که دستگاه های دولتی در دهه 80 در کشور به نام برنامه های «کاهش آسیب» چه در زندان ها و در سطح جامعه اجرا کردند، توانستیم سرعت انتقال ایدز را کنترل کنیم. اکنون سیر کاهشی در تعداد مبتلایان ایدز مشاهده می شود زیرا در این زمینه همکاری تمامی دستگاه ها، اختصاص بودجه کافی دولت و اجرایی شدن برنامه های لازم در این راستا سبب شد تا در زمینه کاهش انتقال ایدز در سال گذشته کنترل مناسبی داشته باشیم.

مرکز پیشگیری از ایدز در سازمان بهزیستی چه اقدام هایی را برای کاهش این بیماری انجام داده است؟

رضازاده: این نهاد دارای 140 مرکز گذری کاهش آسیب در کشور، 50 سرپناه شبانه، بیش از 200 تیم سیار که به وسیله افراد بهبود یافته اداره می شوند و تعداد زیادی از «ان جی اوها» است. البته این سازمان های مردم نهاد در زمینه کودکان خیابانی فعالیت می کنند و برنامه های متنوعی را در این عرصه اجرا کرده اند که به افراد معتاد تزریقی بتوانند خدماتی را ارایه دهند حتی اگر آنها خودشان به این سازمان مراجعه نکنند این گروه های سیار به آنان خدمات را خواهند رساند. خدمات این سازمان شامل ارایه سوزن و سرنگ استریل، ابزارهای پیشگیری از بیماری های مقاربتی، بروشورهای آموزشی، پنبه و الکل است و اگر بیماران به مرکزهای ما مراجعه کنند، موارد بهداشتی چون استحمام و لباس و همچنین تغذیه مختصری به آنها داده می شود تا آنان جذب این مرکزها شوند و برای بیماران کلاس های آموزشی برگزار شود و آنان را به طرف درمان های نگهدارنده، استفاده از سوزن و سرنگ تمیز هدایت کنند. این سازمان درباره زنانی که رفتار پرخطر دارند به آموزش ها و حمایت های اجتماعی و حقوقی می پردازد اما آگاه سازی دانش آموزان و دانشجویان مربوط به وزارتخانه های دیگر می شود.

سازمان بهزیستی در زمینه تشخیص زودهنگام بیماری ایدز چه فعالیت هایی را انجام داده است؟

رضازاده: در زمینه تشخیص زودهنگام بیماری ایدز سازمان بهزیستی دو سالی است که فعالیت های مربوط به این امر را دنبال می کند پیش از آن وزارت بهداشت بود که این موضوع را در کلینیک های مثلثی خویش انجام می داد اما اکنون هدفی را سازمان بهزیستی با عنوان «90، 90،90»تعیین کرده تا بتواند 90 درصد اچ آی وی مثبت ها را تشخیص دهد و پس از آن 90 درصد از آنها را درمان و 90 درصد از مرگ و میر ناشی از ایدز را پیشگیری کند که دو هدف بعدی به عهده وزارت بهداشت است و هدف نخست به عهده بقیه دستگاه ها از جمله سازمان بهزیستی است. اکنون این سازمان 30 درصد افراد مبتلا به بیماری ایدز را شناسایی کرده و درصدد است تا این میزان شناسایی را از 30 درصد به 90 درصد برساند و برای اینکه این امر صورت پذیرد باید تستیگ (آزمایش های سریع) را بالا ببرد و اینک این سازمان در مرکزهای خود تست های سریع با هماهنگی های وزارت بهداشت را آغاز کرده است که در همان مکان خون را از فرد می گیرند و آزمایش می کنند و به وی می گویند احتمالا مبتلا به بیماری است و تشخیص قطعی به آن تست سریع نمی دهند و آن آزمایش به مرکزهای مثلثی ارجاع می شود.

علایم ابتلا به بیماری ایدز در افراد چگونه بروز می کند و فرد مبتلا به این بیماری چطور می تواند از یک زندگی طبیعی برخوردار شود؟

رضازاده: فردی که مبتلا به ایدز می شود تا علامتی در بدن وی ظاهر شود و او راهی بیمارستان کند، ممکن است 15 سال طول بکشد و این امرسبب می شود تا درمانش سخت و علاوه بر آن امکان این امر است که به فرد دیگری این ویروس را منتقل کند. بنابراین باید زودتر اطلاع رسانی و آگاه سازی برای اینگونه از افراد صورت پذیرد. فردی که آزمایش می دهد نباید از آزمایش ها بترسد زیرا اکنون اگر فردی زودتر متوجه بیماری خویش شود، با یکسری توصیه ها و داروها می تواند به صورت نسبی یک زندگی طبیعی داشته باشد. این بیماران درمان قطعی نمی شوند. ایمنی این افراد تضعیف می شود و زودتر به بیماری های دیگر دچار خواهند شد. اما اگر تحت کنترل باشند و گلبول های سفید آنان به صورت مرتب بررسی شود، تغذیه مناسبی داشت باشند، از حمایت روانی برخوردار شوند و داروهای خویش را به صورت مداوم مصرف کنند می توانند طول عمر طبیعی داشته باشند.

هزینه درمان و تهیه داروها چگونه است و حمایت از این بیماران چگونه صورت می پذیرد؟

رضازاده: داروها و هزینه های درمان ایدز رایگان است. درمان همواره به عهده وزارت بهداشت بوده و اگر بیماری مراجعه کند و خودش زیر پوشش درمان قرار بگیرد به صورت رایگان این امر صورت می پذیرد. اکنون مشکل کشور در پیدا کردن بیماران است، زیرا بسیاری از آنان را نمی توان شناسایی کرد. برای حمایت از مبتلایان به این بیماری وظیفه وزارت رفاه، بهزیستی و کمیته امداد است تا به بیماران کمک کنند. اکنون 32 باشگاه در کشور وجود دارد که پاتوق افراد مبتلا به این بیماری است و به وسیله خودشان اداره می شود و بیش از یک هزار و 600 مرکز مشاوره عمومی در کشور وجود دارد که در صورت معرفی بیمار از نظر روانی به حمایت از او می پردازند. علاوه بر آن به این بیماران خدمات معیشتی نیز ارایه می شود و رایگان آموزش می بینند. اکنون سه هزار تن از این افراد تحت پوشش این باشگاه ها هستند و بیش از 30 هزار تن در کشور به ایدز مبتلا هستند. بنابراین باید برای کنترل این بیماری به گروه های پرخطر توجه ویژه ای شود زیرا خطر بالایی برای آنها وجود دارد. یعنی رفتارهایی دارند که در خطر بالا برای انتقال ایدز موثر است علاوه بر آن توجه به بانوان، کودکان خیابانی نیز باید بیش از پیش مدنظر نهادهای مسئول باشد.

منبع: خبرگزاری ایرنا